معنی مروارید یکتا

دردانه

یکتا. [ی َ / ی ِ] (اِ مرکب) به معنی یک عدد باشد. (برهان) (آنندراج). یک عدد. یک تاه. (ناظم الاطباء). یک لنگه. یک عدد. یک دانه. یکی.
- بر یکتا زدن، با رودی تنها زدن. با سازی تنها زدن:
آنچه نتوانند زد آن دیگران بر هفت رود
آن نوا از دست چپ آن ماه بر یکتا زند.
سنایی.
|| یک کس. یک تن. یک نفر:
چنان چون به خوبیش همتا نبود
به مانند مردیش یک تا نبود.
فردوسی.
یاقوتی جولاهه بمرد و دو پسر ماند
یک تا بچه غر ماند و دگر تا بچه نر ماند.
سوزنی.
|| (ص مرکب) یک لای. (برهان) (ناظم الاطباء). یک تو. نخ وطناب و رشته و هرچه از آن قبیل که دارای یک تار باشد. مقابل دوتا و دوتار و دولا:
رشته ٔ جان تا دوتا بود انده تن می کشید
چون شد اکنون رشته یکتا برنتابد بیش از این.
خاقانی.
تنم چون رشته ٔ مریم دوتای است
دلم چون سوزن عیسی است یکتا.
خاقانی.
در خود کشمت که رشته یکتاست
تا این دو عدد شود یکی راست.
نظامی.
یافتم من پلاسی از مویی
ورنه این رشته نیست جز یکتا.
نظام قاری.
- خیط یکتا، رشته و نخ یک لا و یک تار:
صدهزاران خیط یکتا را نباشد قوتی
چون به هم برتافتی اسفندیارش نگسلد.
سعدی.
- رسن یکتا، رسن یک لا. (یادداشت مؤلف).
- یکتا شدن، یک لا و یک تار شدن:
یکتا شده ست رشته ٔ شاهی به عهد تو
الحمدﷲ ارچه که یکتاست محکم است.
ظهیر فاریابی.
- یک تا کردن، یک لا کردن. یک تو کردن:
پیراهن خلاف به دست مراجعت
یکتا کنیم و پشت عبادت دوتا کنیم.
سعدی.
|| نام جامه و پوششی است یک تهی. (برهان) (آنندراج). جامه ٔ بی آستر. (ناظم الاطباء). جامه ٔ یک لا و بی آستر و تابستانی. (یادداشت مؤلف). رجوع به یکتایی شود. || طاق. (مهذب الاسماء) (یادداشت مؤلف). تک. تنها. (یادداشت مؤلف):
به لشکر در از خیل تنها مباش
به خیمه درون هیچ یکتامباش.
اسدی.
پسر زاد یکتا که گفتیش مهر
فرودآمد اندر کنار از سپهر.
اسدی.
|| یتیم. یتیمه. (یادداشت مؤلف).
- دُرِّ یکتا، گوهر یکتا. دُرِّ یتیم. یتیمه. (یادداشت مؤلف):
بازپس شد کنیز حورنژاد
دُرّ یکتا به لعل یکتا داد.
نظامی.
خرد رشته ٔ دُرّ یکتای توست
درفش گره بازکن رای توست.
نظامی.
یارب آن شاه وش ماه رخ زهره جبین
دُرّ یکتای که و گوهر یکدانه ٔ کیست.
حافظ.
- گوهر یکتا، یک دانه:
امید عمر جاویدان کنی چون گوهریکتا
دل از اندیشه ٔ اوباش جسمانیت یکتا کن.
سنایی.
و رجوع به دُرّ شود.
|| صمیمی. همدل. یکدل. متحد. (یادداشت مؤلف). یکتاه. یکتای. یک روی. یک رنگ. اخلاصمند:
رادمرد و کریم و بی خلل است
راد و یک خوی و یکدل و یکتاست.
فرخی.
یکدل و یکتا خواهم همه با خویش تو را
وانکه او چون تو بود یکدل و یکتا نشود.
منوچهری.
چو من بانوی مصر و همتای شاه
شوم با تو یکتا و پیوندخواه.
شمسی (یوسف وزلیخا).
تا چرخ دوتا گردد بر بنده و آزاد
این چرخ دوتا باد تو را بنده ٔ یکتا.
مسعودسعد.
ای تن ز غم جدا شو می دان که هیچ وقت
یکتا نبود کس را این گنبد دوتا.
مسعودسعد.
نیک یکتاست دل گردون در خدمت تو
گرچه در طاعت تو پشتش زینگونه دوتاست.
مسعودسعد.
بر من ز تو جور و تو بدان راضی
با من تو دوتا و من به دل یکتا.
مسعودسعد.
توحید آن است که خدا را یکتا گویی و او را یکتا باشی. (کشف الاسرار ج 2 ص 506).
در خدمت تو پشت دوتا دارم لیکن
در مهر و وفای تو دلی دارم یکتا.
امیرمعزی.
تا عالم است شاها پیروز باش و خرم
با بندگان یکدل با چاکران یکتا.
امیرمعزی.
پشت خوبان همه در خدمت تو هست دوتا
زآنکه در خدمت خسرو دل یکتاست تورا.
امیرمعزی.
زر دو حرف افتاد و با هم هر دو را پیوند نه
پس کجا پیوند سازد با دل یکتای من.
خاقانی.
ای فلک در هوای تو یکتا
پشتم از بار منت تو دوتاست.
ظهیر فاریابی.
در وقت تحفه و هدیه ای که بابت معشوق یکدل و محبوب یکتا بود راست کرد. (سندبادنامه ص 288).
کردم چو قبا پیرهن از درد فراق
لیکن دل من به مهر یکتاست هنوز.
مجدالدین بن رشید عزیزی (از لباب الالباب).
وز سر صوفی سالوس دوتایی برگشت
کاندر این ره ادب آن است که یکتا آیند.
سعدی.
تا تو مصور شدی در دل یکتای من
جای تصور نماند دیگرم اندر ضمیر.
سعدی.
دو عالم چیست تا در چشم ایشان قیمتی دارد
دویی هرگز نباشد در دل یکتای درویشان.
سعدی.
از این نه تو نپوشم یک دوتایی
فلک با کس دل یکتا ندارد.
نظام قاری.
- یکتادل، یک رنگ. بی غل وغش. یک رو. صافی دل:
او و من هر دو به مهر و دوستی یکتادلیم
نیست راه اندر میانه حاسد و بدگوی را.
امیرمعزی.
- یکتا شدن، متحد شدن.صمیمی شدن. یکدل شدن:
یکتا نشود حکمت مر طبع شما را
تا بر طمع مال شما پشت دوتایید.
ناصرخسرو.
ای پسر چون به جهان بر دل یکتا شودت
بنگر در پدر خویش و ببین قد دوتاش.
ناصرخسرو.
با تو یکتا شدم الف کردار
تا برآیم به صدهزاران لام.
اثیر اخسیکتی.
- || خالی شدن. خالص ماندن. جدا ماندن:
خفتگان بسیار گشتند ای برادر گوش دار
جهد کن تا جانْت از خاک و هوا یکتا شود.
ناصرخسرو.
- || یکی شدن. متحد شدن. در حکم یک چیز گشتن:
چرخ به زیر آید و یکتا شود
چرخ زنان خاک به بالا شود.
نظامی.
- یکتا کردن دل، یک رنگ و صافی کردن دل:
من دژم گردم که با من دل دوتا کرده ست دوست
خرم آن باشد که با او دوست دل یکتا کند.
منوچهری.
قول سنگ و آب وآتش را ندا کس نشنود
جز کسی کو علم دین را جان و دل یکتا کند.
ناصرخسرو.
شاید که ز بیم و شرم رسوایی
در جستن علم دل کنی یکتا.
ناصرخسرو.
چرخ یکتا کرده بد دل بر امید دایگیش
بر سر گهواره ٔ خاکی دوتا زان آمده ست.
مجیر بیلقانی.
- || پاک کردن. بی آلایش کردن. خالی گردانیدن:
امید عمر جاویدان کنی چون گوهر یکتا
دل از اندیشه ٔ اوباش جسمانیت یکتا کن.
سنایی.
من جنس توام به هم نشانی
یکتا کنم از دوآشیانی.
نظامی.
|| راست. مستقیم. غیرخمیده:
گر تو بخرد بدی نگشتی
یکتا قد توچنین دوتایی.
ناصرخسرو.
هستم سگت ای چه ذقن زنجیرم آن مشکین رسن
سگ را ز دم طوق است و من آن قد یکتا داشته.
خاقانی.
|| منفرد. جدا.بی نیاز:
هرکه را سودای این سودا بود
از دو عالم تا ابد یکتا بود.
عطار.
|| فرد. یگانه. واحد. بی نظیر. بی مانند. (ناظم الاطباء). وحید. تنها. فرید.واحد. اوحد. احد. بی مثل. (یادداشت مؤلف):
گفتم که امر ایزد یکتای جفت چیست
گفتا که فرد کردن از ازواج منتشر.
ناصرخسرو.
توحید تو تمام بدو گردد
دانستی ار تو واحد یکتا را.
ناصرخسرو.
یکتا و نهان جان توست و ایزد
یکتا و نهان است سوی غوغا.
ناصرخسرو.
یکتاست تو را جان و جسمت اجزا
هرگز نشود سوده چیز تنها.
ناصرخسرو.
یکتاست تو را جان از آن نهان است
یکتا نشود هرگز آشکارا.
ناصرخسرو.
توحید آن است که خدا را یکتا گویی. (کشف الاسرار ج 2 ص 506).
محبت را ز جان یکتاییی دوز
که یکتا را نکو ناید دوتایی.
مولوی.
|| (اِخ) کنایه از باری تعالی هم هست جل جلاله. (برهان) (آنندراج) (از ناظم الاطباء):
کار دنیا را همی همتای کار آن جهان
پیش تو اینجا چنین یکتای بیهمتا کند.
ناصرخسرو.

مروارید. [م ُرْ](اِ) یک نوع ماده ٔ صلب و سخت و سپید و تابان که در درون بعضی صدفها متشکل می گردد و یکی از گوهرها می باشد.(ناظم الاطباء). مروارید افخر سایر جواهر است و بعضی برآنند که از جنس استخوان است و او بحسب آب و رنگ منقسم می شود به شاهوار و شکر و تبنی و آسمان گون و رصاصی و سرخ آب و سیاه آب و شمعی و رخامی و جصی و خشکاب.(جواهر نامه). جسم جامد و کروی شکل و براق و نسبهً سختی که از انجماد ترشحات مخاط بدن انواعی از نرم تنان دوکفه ای به نام صدف مروارید حول اجسام خارجی بوجود می آید.(از قبیل یک ریزه ٔ شن یا نوزاد برخی کرمها و نیز ماده ای خارجی که مزاحم بدن حیوان باشد). بطوری که اگر یک دانه مروارید را بشکنند دروسط آن جسم خارجی مشاهده می شود. رنگ مرواریدها سفیدیا سیاه و یا زرد است و معمولاً نوع سفید آن مرغوبتراست و آن را از سواحل نزدیک بحرین(خلیج فارس) و سراندیب(سیلان) به دست می آورند. مروارید سیاه بیشتر درخلیج مکزیک حاصل می شود و مروارید زرد مخصوص سواحل استرالیا است. صدفهای مروارید در اعماق بین 20 تا چهل متر زندگی می کنند. مروارید از احجار کریمه است و درجواهرسازی مصرف می شود این سنگ از زمانهای بسیار قدیم شناخته شده است اما اصل آن مدتها مجهول بود بطوری که از کتب مختلف برمی آید مدتها آن را قطرات اشک ملائکه و قطرات اشک ونوس(زهره، ربهالنوع زیبائی) میدانستند و بعضی هم آن را اجتماعی از ذرات مادی فجر(به مناسبت تلألؤ خاصی که دارد) می پنداشتند. در فارسی معمولاً تنها مروارید موجود در بدن صدف را در یتیم گویند و اعتقاد عامه که در ادب فارسی منعکس شده است این است که دانه ٔ باران در درون صدف که وسط دریا به سطح آب آمده و دهان باز کرده می چکد و مروارید درون صدف پرورش می یابد. رنگ مروارید بر چند قسم است: رنگ سفید که کمی به سرخی مایل است، رنگ سفید که به سرخی بیش مایل باشد، رنگ سفید که با رنگ سبز مخلوط باشد و این قسم پست است. رنگ شیشه ای، آسمانی رنگ و کبود، و به هریک از این انواع اسم مخصوصی داده اند. از اقسام مروارید است: مدحرج(عیون). نجم. خوش آب. زیتونی. خایه دیس. غلامی. بادریسکی(فلکی). لوزی. جودانه(شعیری). قلزمی. کمربست. خشک آب. شاهوار. خوشه. درا مروارید. بره مروارید(فره). دهرم مروارید(دره). گاهی(تِبنی). یاسمین. شیربام(شیرفام). گلی(وَردی). شرابه. شبه. ورقا. کروش. خایه دائه. دهلکی.(یادداشت مرحوم دهخدا). گوهر. گهر. جوهر. کسپرج. أناه.(منتهی الارب). بحری. توأمیه. تومه. ثعثع. ثعثعه.(الجماهر بیرونی). جمان.(منتهی الارب). جمانه. خوضه. خریده.(الجماهر).خضل.(منتهی الارب). دره. رضراض الجنه.(دهار). سبیه.(منتهی الارب). سفانه.(الجماهر). سنیح.(منتهی الارب). صدفیه. لطیمیه.(الجماهر). لؤلؤ.(منتهی الارب). لؤلوءه. مرجان.(دهار). مرجانه.(الجماهر). مهو.(منتهی الارب). نطفه.(الجماهر). وناه.(منتهی الارب).ونیه.(الجماهر). وهیه.(منتهی الارب). هیجمانه.(الجماهر): از وی [هندوستان] گوهرهای گوناگون خیزد چون مروارید و یاقوت و الماس و مرجان و دّر.(حدود العالم). آن دو جام زرین مرصع به جواهر بود با پاره های مروارید.(تاریخ بیهقی چ ادیب ص 217). امیر [محمود] وی را [ارسلان خان را] دستارهای قصب و شار باریک و مروارید و دیبای رومی فرستادی.(تاریخ بیهقی ص 253). چندان جامه و طرایف زرینه و سیمینه و غلام و کنیزک و مشک و کافور و مروارید...بود در این هدیه ٔ سوری که... به تعجب ماندند.(تاریخ بیهقی ص 419). جامی زرین از هزار مثقال پر مروارید.(تاریخ بیهقی ص 296). سیصد هزار مروارید.(تاریخ بیهقی ص 425).
از آن قبل را کردند هار مروارید
که درّ ضایع بودی اگر نبودی هار.
اسدی(از لغت نامه چ اقبال ص 159).
نگار من به دو رخ آفتاب تابان است
لبی چو بسد و دندانکی چو مروارید.
اسدی.
در مثل گویند مروارید کژ نبود چرا
کژهمی بینم چو زلف نیکوان دندان یار.
سنائی.
مروارید و یاقوت را در سرب و ارزیز بنشاندن در آن تحقیر جواهر نباشد.(کلیله ودمنه). دانه ٔ گندم به قیمت از دانه ٔ مروارید درگذشت.(ترجمه ٔ تاریخ یمینی ص 325).
گرفته در حریرش دایه چون مشک
چو مروارید تر در پنبه ٔ خشک.
نظامی.
چو برفرق آب می انداخت از دست
فلک برماه مروارید می بست.
نظامی.
دو مرواریدش از مینا بریدند
به جای رشته در سوزن کشیدند.
نظامی.
حرف سعدی بشنو آنکه تو خود دریایی
خاصه آن وقت که در آن گوش کنی مروارید.
سعدی.
ناگاه کیسه ای یافتم پر از مروارید.(گلستان سعدی).
بیافت سوزن از آن بخیه ٔ چو مروارید
که او به بحر پر از موج حبرشد غواص.
نظام قاری(ص 87).
بسد، مروارید سرخ.(دهار). تؤامیه، تومه، خوضه، ضئب، ضیب، دانه ٔ مروارید.(منتهی الارب). تسمیط؛ در رشته کشیدن مروارید. جناح، مسجور، مسمط، نظام، نظم، مروارید در رشته کشیده.(منتهی الارب)(دهار). خریده؛ دانه ٔ مروارید سوراخ نا کرده.(منتهی الارب). در، دره؛ مروارید بزرگ.(دهار)(منتهی الارب). دری، مروارید بزرگ و رخشان.(دهار). دنیه، سمط؛ رشته ٔ مروارید.(منتهی الارب). شذر؛ مروارید ریزه.(منتهی الارب). صدف، غلاف مروارید.(دهار). عذراء؛ مروارید ناسفته.(از منتهی الارب). قصب، مروارید تر آبدار و تازه.(منتهی الارب). لاَّل، مرواریدفروش.(دهار). مرجانه؛ مروارید خرد.(دهار). مضطمر، منضم، مروارید میان باریک.(منتهی الارب). نطفه؛ مروارید روشن یا مروارید خرد.(منتهی الارب). نظام، مروارید رشته کن.(دهار). نظام، رشته ٔ مروارید.(دهار). هیجمانه؛ مروارید بزرگ.(منتهی الارب).
- مروارید خاکه، خاکه ٔ مروارید مروارید بسیار خرد.
- مروارید خرد، مرجان.(منتهی الارب). مرجانه.(دهار). بسد.
- || مروارید خاکه.
- مروارید خوشاب، لؤلؤ.
- مروارید شب تاب، درخشان و پرتلألؤ:
زرافشاندی و مروارید شب تاب
نشاندم تا سرم در آتش و آب.
میرخسرو(آنندراج).
- مروارید ناسفته، مرواریدی که سوراخ نشده باشد.(ناظم الاطباء).
- || دوشیزه و باکره.(ناظم الاطباء).
- || سخن بکر که تاکنون کسی نگفته باشد.(ناظم الاطباء).
- آب مروارید، بیماریی که از پیری در چشم پدید می آید و چشم نابینا می گردد.(ناظم الاطباء). و رجوع به آب مروارید گردد.
- مثل مروارید، دندانی سفید.(امثال و حکم دهخدا).
- || گندم و یا برنجی خوب و بی آخال.(امثال و حکم دهخدا).
|| کنایه از اشک چشم.(آنندراج). || کنایه از دندان معشوق.(آنندراج). || نام یکی از آهنگهای فارسی. رجوع به کلمه ٔ آهنگ شود. || درختچه ای از تیره ٔ بداغ ها که برگهای متقابل و بیضوی و کامل دارد گلهایش مجتمع بصورت خوشه های کوچک است. میوه اش کروی و کوچک و سفید رنگ است(شبیه دانه ٔ مروارید که وجه تسمیه بهمین علت است). در باغها بعنوان درخت زینتی کاشته میشود.

مروارید. [م ُرْ](اِخ) دهی است از دهستان کوهستان بخش داراب شهرستان فسا، در 24هزارگزی شمال داراب و در منطقه ٔ کوهستانی معتدل واقع و دارای 694 تن سکنه است. آبش از چشمه، محصولش بادام، مویز، گردو، انجیر و شغل مردمش زراعت، باغبانی، قالی بافی است.(از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 7).

اگر بیند مروارید می خورد، دلیل که علم و حکمت را بپوشاند یا قرآن را فراموش کند. اگر بیند به جای هیزم مروارید می سوخت، دلیل که علم و حکمت به کسی آموزد که سزاوار آن نباشد. اگر دید مروارید داشت، دلیل علم او است. اگر مروارید دید، دلیل که او را فرزندی خوبروی آید. اگر مرواریدی در دهان نهاد و فروبرد، دلیل که حق تعالی قران روزی او گرداند. اگر دید مروارید را بفروخت، دلیل که قران فراموش کند. اگر دید عقد از مروارید بر دست بسته بود، دلیل که او را دختری آید خوبروی. - اب‍راه‍ی‍م‌ ب‍ن‌ ع‍ب‍دال‍ل‍ه‌ ک‍رم‍ان‍ی

دیدن مروارید، دلیل بر زنی صاحب جمال بود یا کنیزک خوبروی. اگر بیند مروارید بسیار داشت، دلیل که به قدر آن مال حاصل کند و بعضی گویند چون مروارید را پراکنده بیند، دلیل بر سخن علم و حکمت بود و نیز می گویند عدد پسران و دختران بود. اگر بیند از دهان وی عقد مروارید بیرون آمد، دلیل که سخن علم و حکمت گوید. - محمد بن سیرین

دیدن مروارید، دلیل بر فرزند خود یا فرزند کنیزک است. - حضرت دانیال

مروارید در خواب به دانش، پول یا سخن نیک تعبیر میشود. - خالد بن علی بن محد العنبری

مروارید زن خوب است، مروارید فرزند برومند است. مروارید بخصوص علم و خرد و دانش اکتسابی است و هوش غریزی و فطری.چنان چه در خواب ببینید مرواریدی بدست آورده اید صاحب پسربرجسته و ممتاز می شوید یا با زنی خوب روی و صاحب شخصیت ازدواج می کنید. اگر در خواب ببینید که مرواریدی را به گوش آویخته اید صاحب دختر می شوید و چنان چه ببینید به سینه و گردن آویخته اید صاحب پسر خواهید شد. اگر دیدید مروارید را می فروشید زیان هنگفت می کنید. اگر در خواب ببینید که مروارید را به سینه و لباس خود دوخته اید با همسر خود روابط صمیمانه و خوب خواهید داشت. - منوچهر مطیعی تهرانی

اگر دید مروارید از دهان او بیرون آمد، دلیل که همه بزرگان سخن او را پسندند. اگر دید مروارید از دست او افتاد و شکست، دلیل گریستن است. اگر مروارید در جائی پلید انداخت، دلیل که علم و حکمت را پیش نادان بگوید. - جابر مغربی

مرواریدها را نخ می کنید: یک شخص ثروتمند به شما کمک مالی می کند.
مروارید می خرید: دوستان بد به دور شما می آیند
مرواریدها را می پاشید و پراکنده می کنید: خوشنامی خود را ازدست می دهید.
مرواریدها را می شمارید: شادی بسیار بزرگی در انتظار شماست.
مروارید پیدا می کنید: بی پولی و غمگینی
مروارید می فروشید: مراقب دوستان دروغگو باشید.
صدفهای مرواریددار: محرومیت - کتاب سرزمین رویاها

دیدن مروارید به خواب بر شش وجه است.
اول: قرآن.
دوم: حکمت.
سوم: مال.
چهارم: زنی خوبروی.
پنجم: کنیزک صاحب جمال.
ششم: فرزند نیک. - امام جعفر صادق علیه السلام

جسمی سخت، درخشان، گرد، و سفید یا خاکستری که در بعضی صدف‌های دریایی پیدا می‌شود،
* مروارید غلتان: مروارید که کاملاً گرد باشد،

دخترانه، مروارید، نوعی ماده قیمتی سخت و سفید یا نقره ای که در بعضی صدفهای دریایی یافت می شود، در، لؤلؤ

(مُ) [په.] (اِ.) گوهری است سفید و درخشان که درون صدف مروارید به وجود می آید و در جواهرسازی مصرف می شود. به رنگ سیاه و زرد نیز یافت می شود و نوع سفید آن مرغوب تر است.

892